Kierowcy należy się ryczałt za nocleg w kabinie samochodu

Jesteśmy firmą transportową i zatrudniamy kierowców, głównie w przejazdach międzynarodowych. Zapewniamy im dobrze wyposażone miejsce do spania w kabinie samochodu. Czy odbycie w niej noclegu można traktować jako zapewnienie kierowcy bezpłatnego noclegu w rozumieniu przepisów o podróżach służbowych?

Kierowcy wykonujący przewozy drogowe w ramach wykonywania swoich obowiązków pracowniczych w większości odbywają również podróże służbowe. Wynika to z odrębnej definicji podróży służbowej kierowców, zawartej w art. 2 pkt 7 ustawy o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2012 r. poz. 1155 ze zm.), zgodnie z którą podróżą służbową tej grupy zawodowej jest każde zadanie służbowe polegające na wykonywaniu, na polecenie pracodawcy:

• przewozu drogowego poza siedzibą pracodawcy lub poza innym miejscem, w którym wykonuje on swoją działalność (oddziałem, filią),
   
• wyjazdu poza wskazaną miejscowość, w celu wykonania przewozu drogowego.

Z tytułu wykonywania podróży służbowej kierowcy przysługują należności określone w przepisach o podróżach służbowych, w regulacjach zakładowych bądź w umowie o pracę. Zakładamy, że pracodawca zatrudniający kierowców stosuje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi (…) z tytułu podróży służbowej (Dz. U. poz. 167). W takiej sytuacji, w razie niezapewnienia kierowcy bezpłatnego noclegu i nieprzedstawienia przez niego rachunku za nocleg, pracodawca jest zobowiązany wypłacić ryczałt za nocleg. W przypadku podróży krajowej wymagane jest, aby nocleg trwał co najmniej 6 godzin pomiędzy godzinami 21⁰⁰ i 7⁰⁰.

Kwestia oceny noclegu w kabinie samochodu pod kątem zapewnienia pracownikowi bezpłatnego noclegu była wielokrotnie przedmiotem analizy Sądu Najwyższego, jak też była przedmiotem opinii urzędowych. Linia orzecznicza w tej sprawie ulegała na przestrzeni lat pewnym zmianom, w tym przez dłuższy czas SN przychylał się do interpretacji korzystniejszej dla pracownika, tj. przyznającej mu ryczałt w razie noclegu w kabinie samochodu. W uzasadnieniu wyroku z 19 lutego 2007 r. (sygn. akt I PK 232/06) Sąd Najwyższy uznał, że zapewnienie noclegu obejmuje nie tylko możliwość snu, ale także inne niezbędne czynności życiowe związane z noclegiem. Z poglądem tym zgodził się Sąd Najwyższy w wyroku z 19 marca 2008 r. (sygn. akt I PK 230/07) oraz w wyroku z 1 kwietnia 2011 r. (sygn. akt II PK 234/10).

W kolejnych latach nastąpiło stopniowe odejście od tej jednolitej linii orzecznictwa. W wyroku z 4 czerwca 2013 r. (sygn. akt II PK 296/12) Sąd Najwyższy przyjął, że ustawodawca europejski nie postrzega spania kierowcy w kabinie, jeśli dokonał on takiego wyboru, a kabina jest wyposażona w miejsce do spania, jako sytuacji zagrażającej życiu i zdrowiu jego oraz innych uczestników ruchu. Aprobata takich warunków wyłącza więc możliwość dochodzenia jakiejkolwiek rekompensaty za brak hotelu (tu: ryczałtu za nocleg), chyba że co innego wynika z umowy lub aktów wewnątrzzakładowych. Takie samo stanowisko zajął Główny Inspektorat Pracy w opinii z 12 września 2013 r., co jednak nie oznaczało definitywnego rozstrzygnięcia sporów o prawo do ryczałtu.

W tym kontekście bardzo ważne jest ostatnie orzeczenie Sądu Najwyższego podjęte w formie uchwały składu 7 sędziów, sygn. akt II PZP 1/14. W dniu 12 czerwca 2014 r. sąd stwierdził w niej, że kierowcy odbywającemu nocleg w kabinie samochodu należy się ryczałt za nocleg. Wobec poszerzonego składu sędziowskiego uchwała ta stanowi poważny argument w razie dochodzenia roszczeń o wypłatę ryczałtu przed sądem.

Wprawdzie przywołana uchwała odwołuje się do rozporządzenia w brzmieniu obowiązującym do 1 marca 2013 r., jednak jest ona całkowicie aktualna również w odniesieniu do bieżącego rozporządzenia delegacyjnego.