Należności z tytułu podróży służbowej dla pracownika zatrudnionego na stanowisku przedstawiciela handlowego

Pracownik jest zatrudniony na stanowisku przedstawiciela handlowego, a miejscem wykonywania pracy jest dla niego obszar województwa, w którym znajduje się siedziba pracodawcy i województw ościennych. Do zakresu jego obowiązków należy jedynie zbieranie zamówień. Pracodawca zlecił mu ostatnio odbycie szkolenia, a następnie organizację targów w miejscowości znajdującej się w innym mieście (poza siedzibą pracodawcy), jednak na terenie województwa ościennego. Czy przysługują mu należności na pokrycie noclegów z tytułu podróży służbowej?

Jeżeli powierzone zadania nie wynikały z zakresu obowiązków pracownika, czyli miały charakter nadzwyczajny oraz cechę incydentalności, można uznać, że pracownik odbył podróż służbową, za okres której nabył prawo do świadczeń.

Pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową (art. 77⁵ § 1 K.p.).

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 lutego 2008 r. (sygn. akt I PK 208/07, OSNP 2009/11--12/134) orzekł, że: "Podróż służbowa charakteryzuje się tym, że jest odbywana:

1) poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy,

2) na polecenie pracodawcy,

3) w celu wykonania określonego przez pracodawcę zadania.

Wszystkie te cechy muszą wystąpić łącznie.".

W sytuacji przedstawionej w pytaniu bezsporne jest spełnienie drugiej i trzeciej przesłanki, tj. wykonanie określonego zadania na polecenie pracodawcy. Należy przy tym pamiętać, że zadanie to powinno posiadać cechę wyjątkowości i incydentalności w stosunku do zwykłych czynności pracy. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 października 2013 r. (sygn. akt II UK 104/13): "(…) podróż służbowa, która jest swoistą konstrukcją prawa pracy, ma charakter incydentalny. Jej podstawę formalną stanowi polecenie wyjazdu służbowego, które powinno określać zadanie oraz termin i miejsce jego realizacji. Zadanie musi być skonkretyzowane i nie może mieć charakteru generalnego. Nie jest zatem podróżą służbową wykonywanie pracy (zadań) w różnych miejscowościach, gdy przedmiotem zobowiązania pracownika jest stałe wykonywanie pracy (zadań) w tych miejscowościach. W konsekwencji wykonywaniem zadania służbowego w rozumieniu art. 77⁵§ 1 K.p. nie jest wykonywanie pracy określonego rodzaju, wynikającej z charakteru zatrudnienia. Taka praca bowiem nigdy nie jest incydentalna, ale permanentna.". Jeżeli powierzone zadanie nie należy do czynności permanentnych pracownika, można uznać, że omawiana przesłanka została wypełniona.

Zwracamy uwagę! Szkolenie pracownika, nawet gdy dotyczy czynności wykonywanych na co dzień, nie może być uznane za wykonywanie tych czynności, a jedynie przygotowanie do nich. Podobnie w tej sprawie wypowiadał się Sąd Apelacyjny w Poznaniu w uzasadnieniu do wyroku z dnia 9 grudnia 2010 r. (sygn. akt III AUa 949/10).

Uznanie zdarzenia wskazanego w pytaniu za podróż służbową wymaga też spełnienia pierwszej ze wskazanych przesłanek. Jak wynika z powołanego na wstępie przepisu, pracownik musi opuścić w tym celu miejscowość, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub stałe miejsce pracy. Dla rozstrzygnięcia omawianej sytuacji szczególne znaczenie ma użyty w hipotezie normy prawnej spójnik "lub", który w sensie logicznym jest stosowany w tym znaczeniu, że przynajmniej jedna część tej hipotezy musi być prawdziwa. Pracownik znajdował się na obszarze, na którym wykonuje czynności pracy, jednak w innym celu. Powierzono mu zadanie spoza zakresu obowiązków (o charakterze incydentalnym), które wykonywał poza siedzibą pracodawcy, przez co zrealizował omawianą część hipotezy normy prawnej, a więc naszym zdaniem, przebywał w podróży służbowej. W konsekwencji przysługują mu należności z tytułu tej podróży.